جدول استاندارد رزوه لوله (NPT و BSP) و کاربرد آن
جدول استاندارد رزوه لوله NPT و BSP: راهنمای کاربردی برای اتصالات و شیرآلات
اگر در پروژه های لوله کشی، هیدرولیک، یا حتی سر و کار با شیرآلات و اتصالات هستید، حتماً اسم NPT و BSP به گوشتان خورده است. این دو استاندارد، الفبای اتصالات پیچی در صنعت هستند. انتخاب درست آن ها نه تنها کار شما را راحت می کند، بلکه جلوی نشتی های هزینه بر و خرابی های بزرگ را هم می گیرد. آماده اید تا یک بار برای همیشه، تفاوت های این دو استاندارد جهانی را یاد بگیرید و با جدول استاندارد رزوه لوله NPT و BSP به راحتی سایز رزوه مورد نیازتان را پیدا کنید؟ پس با ما همراه باشید.
رزوه لوله چیست و چرا باید استاندارد باشد؟
به زبان ساده، رزوه لوله همان شیارهای مارپیچی است که روی انتهای لوله یا داخل یک اتصال (مثل مهره) ایجاد می شود تا قطعات به صورت پیچی به هم متصل و آب بندی شوند. فکر کنید به یک درب بطری نوشابه؛ این شیارها همان رزوه هستند.
اما چرا استاندارد؟ در دنیای صنعت، لوله ای که در آمریکا تولید شده باید بتواند به شیری که در آلمان ساخته شده متصل شود. اگر هر تولیدکننده ای برای خودش رزوه ای می زد، فاجعه می شد! استانداردها (مثل استاندارد اتصالات لوله) این زبان مشترک را ایجاد می کنند.
اگر استاندارد را رعایت نکنیم، چه اتفاقی می افتد؟
بیایید رک باشیم: فاجعه! اگر رزوه نر (پیچ) را با رزوه ماده (مهره) از استاندارد متفاوت به زور به هم ببندید، چند حالت پیش می آید:
- نشتی: آب بندی کامل انجام نمی شود و مایع یا گاز فرار می کند.
- خرابی رزوه: دندانه ها آسیب می بینند (هرز می شوند) و کل اتصال غیرقابل استفاده می شود.
- به خطر افتادن ایمنی: در سیستم های فشار بالا (مثل خطوط گاز یا هیدرولیک)، این خطا می تواند منجر به حوادث خطرناک شود.
مبارزه بزرگ؛ مقایسه و تفاوت های کلیدی رزوه NPT و BSP
مهم ترین بخش ماجرا اینجاست! رزوه NPT و رزوه BSP دو رقیب اصلی در سطح جهانی هستند که تفاوت های بنیادین دارند.
| ویژگی | استاندارد NPT (National Pipe Taper) | استاندارد BSP (British Standard Pipe) |
| زاویه دنده | 60 درجه (استاندارد آمریکایی) | 55 درجه (استاندارد بریتانیایی) |
| شکل رزوه | مخروطی (Tapered) | می تواند موازی (BSPP) یا مخروطی (BSPT) باشد. |
| آب‌بندی | آب بندی با تداخل دنده ها انجام می شود، اما نیاز به نوار تفلون یا خمیر آب بندی دارد. | در BSPT (مخروطی) مانند NPT عمل می کند. در BSPP (موازی) نیاز به واشر یا اورینگ است. |
| کاربرد جغرافیایی | رایج در آمریکای شمالی (آمریکا و کانادا) و پروژه های بین المللی با استاندارد API. | رایج در اروپا، آسیا، استرالیا و بخش بزرگی از خاورمیانه
(از جمله ایران). |
آیا رزوه NPT و BSP به هم می خورند؟
نه! تحت هیچ شرایطی!
با اینکه ممکن است رزوه نر NPT به نظر شبیه BSPT باشد و چند دور هم داخل رزوه مادگی برود، اما به دلیل تفاوت در زاویه (۶۰ در مقابل ۵۵ درجه) و شکل دندانه ها، هرگز آب بندی کامل و مطمئنی نخواهید داشت و ریسک آسیب به اتصال بسیار بالاست. همیشه از آداپتورهای مخصوص (اگر نیاز است) استفاده کنید، نه بستن به زور!
استاندارد NPT؛ جدول رزوه لوله آمریکایی (National Pipe Taper)
رزوه NPT که مخفف National Pipe Tapered است، استاندارد پرکاربرد و پرفشار آمریکایی است. ویژگی اصلی آن مخروطی بودن است؛ یعنی با نزدیک شدن به نوک لوله، قطر آن کم می شود. این مخروطی بودن کمک می کند تا با بستن اتصالات به هم، دندانه ها قفل شده و یک آب بندی مکانیکی ایجاد شود.
در زیر، جدول استاندارد رزوه لوله NPT برای رایج ترین اندازه ها آمده است. سایز رزوه معمولاً به سایز اسمی لوله (NPS) اشاره دارد، نه قطر واقعی (اندازه اسمی یک لوله ۱/۲ اینچ از نظر واقعی بزرگتر است).
| اندازه لوله اسمی (Nominal Size) | قطر خارجی (Inch) | تعداد رزوه در اینچ (TPI) |
| 1/8″ | 0.405 | 27 |
| 1/4″ | 0.540 | 18 |
| 3/8″ | 0.675 | 18 |
| 1/2″ | 0.840 | 14 |
| 3/4″ | 1.050 | 14 |
| 1″ | 1.315 | 11.5 |
نحوه خواندن جدول و اندازه گیری رزوه NPT
برای استفاده از این جدول، شما باید قطر خارجی رزوه نر (Male Thread) یا قطر داخلی رزوه ماده (Female Thread) را اندازه گیری کرده و سپس تعداد رزوه در یک اینچ (TPI) را با استفاده از ابزار «رزوه خوان» (Thread Gauge) بشمارید. تطابق این دو مقدار با سطر جدول، سایز دقیق NPT شما را مشخص می کند.
استاندارد BSP؛ جدول رزوه لوله بریتانیایی (British Standard Pipe)
رزوه BSP که مخفف British Standard Pipe است، استاندارد غالب در اروپا، آسیا و بسیاری از کشورهای دیگر است. همانطور که گفتیم، BSP دو زیرگروه مهم دارد:
BSPP (British Standard Pipe Parallel): موازی هستند (با حرف G در استاندارد ISO مشخص می شود). آب بندی توسط واشر یا اورینگ انجام می شود.
BSPT (British Standard Pipe Tapered): مخروطی هستند (با حرف R در استاندارد ISO مشخص می شود). آب بندی توسط تداخل رزوه و نوار تفلون انجام می شود.
در زیر، جدول استاندارد رزوه لوله BSP (که برای هر دو نوع موازی و مخروطی BSPP و BSPT یکسان است) آمده است:
| اندازه لوله اسمی (Nominal Size) | قطر خارجی (Inch) | تعداد رزوه در اینچ (TPI) |
| 1/8″ | 0.383 | 28 |
| 1/4″ | 0.518 | 19 |
| 3/8″ | 0.656 | 19 |
| 1/2″ | 0.825 | 14 |
| 3/4″ | 1.041 | 14 |
| 1″ | 1.309 | 11 |
انواع رزوه BSP (موازی و مخروطی)؛ BSPP و BSPT
قانون طلایی سازگاری BSP:
- نر BSPT (مخروطی) می تواند به ماده BSPT (مخروطی) یا ماده BSPP (موازی) متصل شود.
- نر BSPP (موازی) فقط می تواند به ماده BSPP (موازی) متصل شود و حتماً به واشر نیاز دارد.
کاربرد رزوه لوله و این استانداردها در دنیای واقعی
انتخاب بین این دو استاندارد صرفاً یک موضوع فنی نیست؛ یک انتخاب جغرافیایی و صنعتی هم هست:
- NPT: به دلیل طراحی مخروطی و توانایی تحمل فشار بیشتر، به طور گسترده در صنایع نفت و گاز، هیدرولیک صنعتی و پنوماتیک در آمریکای شمالی و پروژه های بزرگ پتروشیمی استفاده می شود.
- BSP: در لوازم خانگی، لوله کشی آب و گاز مسکونی و تجاری، و در تجهیزات وارداتی از اروپا و آسیا بسیار رایج است.
نقش رزوه در انتخاب شیرآلات و اتصالات صنعتی
وقتی یک شیر توپی، شیر سوزنی یا یک اتصال (فیتینگ) خریداری می کنید، اولین مشخصه ای که باید چک کنید، نوع و سایز رزوه ورودی و خروجی است. مطابقت استاندارد اتصالات لوله با لوله کشی سیستم شما، تضمین می کند که سیستم به درستی و بدون نشتی کار کند.
سوالات پرتکرار (FAQ) در مورد استاندارد رزوه لوله
اینجا به چند مورد از پرتکرارترین و کلیدی ترین سوالاتی که کاربران فنی و عمومی جستجو می کنند، پاسخ می دهیم:
چگونه می توانم رزوه یک لوله ناشناس را تشخیص دهم؟
تشخیص نوع و سایز رزوه نیاز به دو ابزار ساده دارد:
- کولیس (Caliper): برای اندازه گیری قطر خارجی رزوه.
- رزوه خوان (Thread Gauge): برای شمردن دقیق تعداد دندانه ها در یک اینچ (TPI).
نکته کلیدی: اگر قطر در طول رزوه تغییر می کند (نازک می شود)، رزوه مخروطی (NPT یا BSPT) است. اگر قطر ثابت می ماند، رزوه موازی (BSPP) است.
آیا استاندارد متریک (Metric) هم برای رزوه لوله داریم؟
بله! علاوه بر استانداردهای اینچی NPT و BSP، استاندارد متریک نیز وجود دارد که با حرف M (مثلاً M10x1.5) مشخص می شود و اندازه ها بر اساس میلی متر و زاویه ۶۰ درجه هستند. اما این استاندارد بیشتر برای پیچ و مهره های اتصال مکانیکی کاربرد دارد تا لوله های انتقال سیال.
پیچ رزوه خوان (Thread Gauge) چیست و چطور کار می کند؟
پیچ رزوه خوان (یا شابلون رزوه) مجموعه ای از تیغه های فلزی با پروفیل های مختلف دندانه است. شما هر تیغه را روی رزوه مورد نظر می گذارید. تیغه ای که کاملاً و بدون هیچ فاصله ای روی دندانه ها بنشیند، تعداد رزوه در اینچ (TPI) را به شما نشان می دهد. این ابزار برای تعیین دقیق گام رزوه حیاتی است.
جمع بندی؛ استانداردها، نجات دهنده پروژه های شما
همانطور که دیدید، جدول استاندارد رزوه لوله NPT و BSP ابزاری حیاتی برای هر کسی است که درگیر نصب، تعمیر و نگهداری سیستم های لوله کشی و سیالات است. تفاوت های کلیدی بین زاویه ۵۵ درجه (BSP) و ۶۰ درجه (NPT)، و همچنین موازی یا مخروطی بودن رزوه، مواردی هستند که نباید نادیده گرفته شوند.
با استفاده از این جداول و شناخت دقیق این دو استاندارد، شما نه تنها از نشتی و خرابی جلوگیری می کنید، بلکه پروژه های خود را با بالاترین کیفیت و ایمنی به انجام می رسانید. همیشه قبل از بستن، بپرسید: NPT یا BSP؟
حالا که با اهمیت و جدول های رزوه NPT و BSP آشنا شدید، وقت آن است که اتصالات باکیفیت و استاندارد را تهیه کنید!
در شهرپیچ، ما بزرگترین مرکز تأمین انواع پیچ و مهره صنعتی و ساختمانی هستیم. همچنین، برای تضمین آب بندی کامل در اتصالات رزوه دار (به ویژه رزوه های موازی BSPP)، می توانید انواع واشرهای تخصصی مثل آب بندی، شامل اورینگ و واشر مسی را با بهترین کیفیت و مطابق با استانداردهای روز دنیا از فروشگاه شهرپیچ خریداری کنید.
برای تضمین پروژه های بدون نشتی و قوی، همین حالا به وب سایت ما سر بزنید و محصول مورد نیاز خود را پیدا کنید.
