پیچ کورکن (Plug) چیست و چه کاربردی در تأسیسات و هیدرولیک دارد؟

 پیچ کورکن (Plug)

سلام رفقای فنی شهرپیچ! امروز می‌ خواهیم درباره یک قطعه کوچک اما فوق‌ العاده حیاتی در دنیای تأسیسات، لوله کشی و به‌ خصوص هیدرولیک صحبت کنیم: پیچ کورکن یا همان (Plug). شاید در نگاه اول ساده به نظر بیاید، اما کار این پیچ، مسدود کردن و آب‌ بندی کردن پورت‌ ها و سوراخ‌ های حیاتی است؛ وظیفه‌ ای که اگر به‌ درستی انجام نشود، می‌ تواند کل یک سیستم را به دردسر بیندازد. 

این مقاله راهنمای جامعی است که به شما می‌ گوید پیچ کورکن چیست، چه انواعی دارد و چرا در صنعت بدون آن کار پیش نمی‌ رود. 

پیچ کورکن دقیقاً چیست؟ 

تعریف ساده و تخصصی؛ پیچ کورکن

پیچ کورکن (Plug) در ساده‌ ترین تعریف، یک قطعه رزوه شده (پیچ) است که برای مسدود کردن دائم یا موقت یک سوراخ یا پورت رزوه شده در یک قطعه یا دستگاه استفاده می‌ شود. کار اصلی آن مسدود کردن پورت و اطمینان از آب‌ بندی کامل (Seal) است تا سیالاتی مانند روغن، آب، یا گاز از آن خارج نشوند. در واقع به آن پیچ مسدود کننده پورت نیز می‌ گویند. 

تفاوت کورکن با درپوش (Cap)

بسیاری پیچ کورکن را با درپوش (Cap) اشتباه می‌ گیرند: 

• پیچ کورکن (Plug): همیشه در داخل رزوه بدنه قطعه یا پورت پیچ می‌ شود. 

• درپوش (Cap): روی رزوه خارجی (مثل سر لوله) قرار می‌ گیرد و آن را می‌ پوشاند. 

جنس و متریال ساخت 

از آنجا که این قطعه نقش آب‌ بندی را بر عهده دارد، باید مقاومت خوبی در برابر فشار، خوردگی و دمای سیالات داشته باشد. رایج‌ ترین متریال ساخت عبارتند از: 

• فولاد کربنی (Carbon Steel): رایج‌ ترین و مقرون‌ به‌ صرفه‌ ترین نوع. 

• استیل (Stainless Steel): برای محیط‌ های مرطوب و خورنده (مانند صنایع شیمیایی یا تأسیسات آب). 

• برنج (Brass): برای لوله‌ کشی آب، گاز و کاربردهای فشار پایین. 

انواع پیچ کورکن؛ از آلنی تا شش‌ گوش 

انواع پیچ کورکن بر اساس شکل سر و نحوه نصب آن‌ ها تعیین می‌ شود. انتخاب نوع مناسب، به فضای در دسترس و نیاز به آب‌ بندی بستگی دارد. 

محبوب‌ ترین نوع؛ پیچ کورکن آلنی (Allen Head Plug) 

این نوع در بازار بسیار محبوب است، به خصوص در پیچ کورکن هیدرولیک. 

• ویژگی‌ ها: سر آن صاف است و فرورفتگی شش‌ ضلعی برای آچار آلن دارد. 

• مزیت: چون سر پیچ برآمده نیست، پس از نصب کاملاً هم‌ سطح یا فلاش (Flush) با بدنه قطعه می‌ شود و برای استفاده در فضاهای محدود یا در مکان‌ هایی که احتمال برخورد و آسیب‌ دیدگی وجود دارد، ایده‌ آل است. 

انواع دیگر 

• پیچ کورکن شش‌ گوش (Hex Head Plug): این پیچ‌ ها دارای سری شش‌ گوش برآمده هستند که با آچار معمولی (آچار تخت یا رینگی) باز و بسته می‌ شوند. 

• پیچ کورکن مگنتی (Magnetic Plug): این نوع دارای یک آهنربا در انتها است و در کارتل روغن یا گیربکس ماشین‌ آلات سنگین استفاده می‌ شود تا ذرات فلزی حاصل از سایش قطعات را جمع‌ آوری کند. 

کاربرد تخصصی در صنعت؛ پیچ کورکن هیدرولیک و تأسیسات 

نقش پیچ کورکن در سیستم‌ هایی که با سیالات پرفشار سروکار دارند، بیش از هر جای دیگری پررنگ است. 

نقش پیچ کورکن در سیستم‌ های هیدرولیک 

در بلوک‌ های هیدرولیکی، پمپ‌ ها و شیرآلات، ممکن است پورت‌ هایی وجود داشته باشند که: 

• پورت‌ های رزرو: برای اتصال سنسورها یا خطوط اضافی در آینده در نظر گرفته شده‌ اند. 

• پورت‌ های تست فشار: برای اتصال گیج فشار جهت تست و عیب‌ یابی. 

وظیفه پیچ کورکن هیدرولیک این است که این پورت‌ ها را با تحمل فشار بسیار بالا (اغلب چند صد بار) مسدود کند تا نشتی رخ ندهد. 

کاربرد پیچ کورکن در تأسیسات (آب، گاز، پتروشیمی)

در سیستم‌ های لوله‌ کشی و تأسیسات، کاربرد پیچ کورکن در تأسیسات شامل: 

• مسدود کردن انتهای لوله‌ هایی که قرار است در آینده توسعه یابند. 

• بستن خروجی‌ های موقت در سیستم‌ های آب‌ رسانی برای نگهداری یا شستشوی خطوط. 

نکته فنی؛ آب‌ بندی استاندارد 

برای آب‌ بندی، کورکن‌ ها معمولاً به دو روش عمل می‌ کنند:

•  استفاده از رزوه مخروطی که خود به‌ خود آب‌ بندی می‌ شود (مانند NPT) 
•  استفاده از یک واشر یا اورینگ مسی/لاستیکی در زیر سر پیچ. 

آشنایی با استانداردهای رزوه پیچ کورکن 

درک استانداردها برای انتخاب پیچ کورکن مناسب بسیار مهم است. 

یکی از رایج‌ ترین انواع رزوه در این قطعه، رزوه‌ های مخروطی (Tapered) هستند که وقتی پیچیده‌ می‌ شوند، خود به‌ خود آب‌ بندی ایجاد می‌ کنند. 

• NPT (National Pipe Taper): استاندارد بسیار رایج در آمریکا که در صنعت هیدرولیک زیاد دیده می‌ شود. 

• BSP (British Standard Pipe): استاندارد بریتانیایی که در ایران و اروپا بسیار متداول است (مخصوصاً BSPT مخروطی).

• Metric (M): رزوه‌ های میلی‌ متری و استوانه‌ ای که نیاز به واشر یا اورینگ برای آب‌ بندی دارند. 

راهنمای انتخاب اندازه مناسب

برای جلوگیری از نشتی و آسیب، اندازه و گام رزوه پیچ کورکن باید کاملاً با پورت مورد نظر تطابق داشته باشد. مهندسان و فنی‌ کاران همیشه باید قطر پورت (اسمی) و استاندارد آن (مثلاً NPT 1/2) را قبل از خرید بررسی کنند. 

سوالات متداول (FAQ) 

۱. تفاوت پیچ کورکن آلنی با شش‌ گوش در نصب چیست؟

پیچ کورکن آلنی (با سر فلاش) برای نصب نهایی به آچار آلن نیاز دارد و چون بیرون‌ زدگی ندارد، در دستگاه‌ های با ظاهر تمیزتر یا فضاهای تنگ نصب می‌ شود. مدل شش‌ گوش آسان‌ تر نصب می‌ شود اما سر آن بیرون می‌ زند. 

۲. آیا می‌ توان از پیچ کورکن معمولی به جای پلاگ هیدرولیک استفاده کرد؟ 

خیر. پلاگ هیدرولیک (Hydraulic Plug) به طور خاص برای تحمل فشارهای فوق‌ العاده بالا طراحی شده است. استفاده از پیچ‌ های معمولی یا کورکن‌ های غیراستاندارد در سیستم هیدرولیک، خطر ترکیدن قطعه و نشت فاجعه‌ بار سیال را به همراه دارد. 

۳. چگونه مطمئن شویم پیچ کورکن کاملاً آب‌ بندی شده است؟ 

برای آب‌ بندی کامل، علاوه بر استفاده از پیچ با رزوه صحیح، از مواد آب‌ بندی‌ کننده (مانند خمیرهای مخصوص رزوه) یا واشر (مسی یا NBR) استفاده کنید و آن را با گشتاور مناسب سفت کنید. اگر رزوه NPT باشد، نیازی به واشر نیست و تنها استفاده از یک نوار تفلون مخصوص (نه نوار تفلون نازک لوله‌ کشی) توصیه می‌ شود. 

۴. کاربرد اصلی پیچ کورکن در خودرو چیست؟ 

اغلب در خودرو، از پیچ کورکن برای بستن سوراخ تخلیه روغن در کارتل (پیچ کارتل)، پورت‌ های تخلیه در گیربکس یا کور کردن برخی خروجی‌ های رادیاتور و سیلندر استفاده می‌ شود. 

خرید انواع پیچ کورکن از شهرپیچ 

در نهایت، حالا که   با انواع پیچ کورکن، استانداردها (مانند NPT و Metric) و تفاوت پیچ کورکن آلنی با شش‌ گوش آشنا شدید، نوبت به تأمین قطعات باکیفیت می‌ رسد. 

اگر در صنعت هیدرولیک یا تأسیسات فعالیت دارید و نیاز به کورکن‌ هایی با قابلیت تحمل فشار بالا و آب‌ بندی مطمئن دارید، دیگر نیازی به جستجوی گسترده نیست. 

شهرپیچ با تخصص در تأمین انواع اتصالات و بست‌ ها، مجموعه‌ ای کامل از پیچ های کورکن را برای شما فراهم کرده است. با خرید از شهرپیچ، از کیفیت و آب‌ بندی مطمئن قطعات خود آسوده خاطر باشید. 

جمع‌ بندی

همانطور که دیدیم، پیچ کورکن فراتر از یک پیچ ساده است و نقشی حیاتی در حفظ فشار، جلوگیری از نشت و تضمین کارایی سیستم‌ های تأسیسات و هیدرولیک ایفا می‌ کند. چه در حال طراحی یک سیستم جدید باشید و چه در حال تعمیر یک دستگاه قدیمی، انتخاب نوع و استاندارد درست (به خصوص پیچ کورکن آلنی با استاندارد رزوه صحیح) کلید موفقیت شماست.