۱۰ اشتباه رایج هنگام بستن مهره و پیچ که باید از آن ها اجتناب کنی
چرا بستن پیچ و مهره اینقدر مهمه؟ (و چرا اشتباه میکنیم؟!)
شاید فکر کنی بستن یه پیچ و مهره کار ساده ایه، اما اگه یه سر به آمار خرابی ها و تعمیرات خونه، ماشین یا حتی وسایل صنعتی بزنی، می بینی که چقدر از مشکلات به خاطر همین یه کار به ظاهر ساده اتفاق میفتن. از یه تابلو که از دیوار می افته تا یه چرخ ماشین که لق می زنه، همه اش می تونه نتیجه یه پیچ کاری اشتباه باشه.
خیلیامون، چه یه مهندس فنی باشیم چه یه خانم خانه دار که می خواد یه طبقه رو نصب کنه، وقتی پای پیچ و مهره میاد وسط، ته دلمون نگرانیم. نگران اینکه خرابش کنیم، هزینه اضافی بتراشیم یا بدتر از همه، ایمنی خودمون و بقیه رو به خطر بندازیم. برای همین دنبال راهنمایی های ساده و کاربردی می گردیم. تو این مقاله، می خوایم ۱۰ تا از اشتباهات رایج بستن پیچ و مهره رو بهت بگیم که با دونستنشون، دیگه هیچ وقت موقع بستن پیچ و مهره به مشکل نمی خوری و کارات محکم و بی خطر پیش میره. پس بزن بریم!
اشتباه شماره ۱: فکر می کنی “محکم” یعنی “درست”! (اور-تورک کردن ممنوع!)
این یکی از رایج ترین اشتباهات بستن پیچ و مهره و شاید بزرگ ترین بلای جون پیچ و مهره هاست. خیلیامون فکر می کنیم هرچی بیشتر محکم کنیم، کارمون بهتره. در حالی که سفت کردن بیش از حد پیچ (که بهش اور-تورک میگن)، باعث کشش بیش از حد پیچ، بریدن سر پیچ، خراب شدن رزوه مهره، و حتی شکستن قطعه میشه. این اتفاق هم تو کارهای کوچیک مثل بستن یه پایه مبل می افته، هم تو کارهای حساس تر مثل مونتاژ موتور ماشین.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ چون حس می کنیم اگه شل باشه ممکنه باز بشه.
راه حل چیه؟ هر پیچی یه میزان سفت شدن استاندارد داره که بهش گشتاور میگن. برای کارهای حساس تر، باید از آچار گشتاور (تورک متر) استفاده کنی. برای کارهای عمومی، یه سفت شدن معقول و بدون زور اضافه کافیه. وقتی پیچ حس کردی سفت شد، دیگه زور الکی نزن!
اشتباه شماره ۲: بی خیال تمیزکاری می شی؟ (گرد و خاک، بلای جون پیچ و مهره)
فکر کن داری یه پیچ رو می بندی، اما تو سوراخ یا روی رزوه پیچ گرد و خاک، براده فلز یا حتی رنگ خشک شده هست. چه اتفاقی میفته؟ پیچ درست سر جاش نمی شینه، رزوه ممکنه آسیب ببینه و مهره هرز بشه. یا اگه پیچ قبلی بریده باشه و ته ش تو سوراخ مونده باشه و بخوای یه پیچ دیگه بندازی، کلی مشکل ایجاد میشه.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ چون عجله داریم یا فکر نمی کنیم این کثیفی ها انقدر مهم باشن.
راه حل چیه؟ قبل از بستن هر پیچی، سوراخ رو خوب تمیز کن. اگه پیچ روغنی یا چرب بود، با یه دستمال تمیزش کن. اگه رزوه مهره کثیف بود، اونم تمیز کن. یه پیچ و مهره تمیز، یعنی یه اتصال محکم و با دوام.
اشتباه شماره ۳: آچار مناسب نداری؟ (هر آچاری برای هر پیچی نیست!)
دیدین بعضیا با یه آچار فرانسه، همه پیچ ها رو می‌بندن؟ یا با یه پیچ گوشتی دوسو، سعی می کنن پیچ چهارسو رو باز کنن؟ این کار نه تنها خطرناکه و ممکنه دستت آسیب ببینه، بلکه باعث گرد شدن سر پیچ و هزینه اضافه برای باز کردنش میشه.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ یا آچار مناسب رو نداریم، یا حال نداریم بریم دنبالش بگردیم، یا فکر می کنیم “فعلاً با همین یه کاریش می کنم!”.
راه حل چیه؟ همیشه آچار یا پیچ گوشتی مناسب با سایز و نوع سر پیچ رو انتخاب کن. برای پیچ های شش گوش، آچار تخت یا رینگی. پیچ های آلن، آچار آلن. پیچ گوشتی ها هم حواست باشه که نوع سر پیچ گوشتی (دوسو، چهارسو، ستاره ای و…) با سر پیچ یکی باشه. استفاده از ابزار مناسب، کار رو راحت تر و نتیجه رو بهتر می کنه.
برای آشنایی بهتر با انواع آچارها و نحوه ی انتخاب ابزار مناسب برای بستن پیچ و مهره، مقاله ی “ نکات مهم در انتخاب و استفاده از ابزارهای بستن پیچ و مهره: از آچار تا ترکمتر ” رو بخون..
اشتباه شماره ۴: روغن کاری رو فراموش می کنی یا زیادی انجام میدی؟ (فوت کوزه گری گریس و روغن!)
روغن کاری پیچ و مهره قبل از بستن، می تونه کمک کنه که پیچ روان تر بچرخه و درست سفت بشه و از گیر کردن و بریدن پیچ جلوگیری کنه. اما روغن کاری زیاد هم خودش مشکل ساز میشه.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ یا کلاً بی خیال روغن می شیم، یا انقدر می زنیم که همه جا روغنی میشه.
راه حل چیه؟ برای بیشتر پیچ های معمولی، کمی روغن یا گریس سبک روی رزوه کافیه. این کار به خصوص تو پیچ هایی که تو محیط های مرطوب یا پر لرزش هستن، یا پیچ های بزرگ و فشار بالا خیلی مهمه. اما حواست باشه که بعضی پیچ ها (مثل پیچ های چوب) نیاز به روغن ندارن و حتی ممکنه روغن کاری باعث شل شدنشون بشه. همیشه دستورالعمل تولیدکننده رو چک کن.
اشتباه شماره ۵: پیچ و مهره های نامرغوب می خری؟ (ارزون ترین همیشه بهترین نیست!)
شاید تو نگاه اول، پیچ و مهره های ارزون وسوسه کننده باشن، اما یادت باشه که کیفیت مواد اولیه و استاندارد ساخت، تو دوام و استحکام پیچ و مهره حرف اول رو میزنه. یه پیچ بی کیفیت ممکنه خیلی زود زنگ بزنه، سرش بشکنه، یا رزوه اش هرز بشه. این موضوع تو کارهای صنعتی و ماشین که ایمنی اهمیت بالایی داره، خیلی حیاتیه.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ برای کاهش هزینه ها یا چون فکر می کنیم همه پیچ ها مثل همن.
راه حل چیه؟ همیشه از برندهای معتبر و فروشگاه های مطمئن مثل شهرپیچ خرید کن. به جنس پیچ (فولادی، استیل، گالوانیزه) و درجه مقاومت اون دقت کن. اگه کار حساسی داری، حتماً پیچ و مهره استاندارد و با کیفیت بالا استفاده کن. پول بیشتر برای یه پیچ با کیفیت، یعنی امنیت بیشتر و دردسر کمتر تو آینده.
اشتباه شماره ۶: جهت بستن پیچ رو اشتباه می ری؟ (قاعده “راست گرد محکم، چپ گرد شل” یادت نره!)
این یه قانون خیلی ساده و کلیه که معمولاً برای بستن بیشتر پیچ و مهره ها صدق می کنه: برای سفت کردن، پیچ رو به سمت راست (عقربه های ساعت) بچرخون و برای باز کردن، به سمت چپ (خلاف عقربه های ساعت). البته استثناهایی هم هستن، مثل بعضی پیچ های خاص که بهشون پیچ چپ گرد میگن (مثلاً تو بعضی پدال های دوچرخه)، اما در ۹۹٪ مواقع، همین قانون کار می کنه.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ عجله، بی دقتی یا عدم آشنایی با جهت صحیح.
راه حل چیه؟ قبل از اعمال زور، مطمئن شو که داری پیچ رو تو جهت درست می چرخونی. اگه احساس کردی پیچ داره گیر می کنه، ممکنه داری تو جهت اشتباه می چرخونیش.
اشتباه شماره ۷: از واشر استفاده نمی کنی یا واشر اشتباه می ندازی؟ (قهرمانان گمنام استحکام!)
واشرها قطعات کوچیکی هستن که خیلی وقت ها نادیده گرفته میشن، اما نقش خیلی مهمی تو استحکام اتصال دارن. واشر تخت کمک می کنه که فشار روی سطح بزرگ تری پخش بشه و به قطعه اصلی آسیب نرسه. واشر فنری یا قفلی هم جلوی شل شدن پیچ در اثر لرزش و ارتعاش رو می گیره.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ یا نمی دونیم واشر چه اهمیتی داره، یا واشر مناسب رو نداریم.
راه حل چیه؟ همیشه برای افزایش سطح تماس، توزیع فشار و جلوگیری از شل شدن، از واشر مناسب استفاده کن. برای جلوگیری از شل شدن در محیط های پر لرزش، حتماً واشر فنری یا خورشیدی رو به همراه واشر تخت به کار ببر. انتخاب جنس واشر هم مهمه؛ مثلاً برای پیچ های استیل، واشر استیل استفاده کن.
همچنین اگه اطلاعات بیشتری در مورد استفاده واشر برای جلوگیری از شل شدن و افزایش ایمنی در اتصالات میخوای توصیه میکنم حتما مقاله ” آیا می توان از واشر برای افزایش ایمنی اتصال استفاده کرد؟ (بررسی علمی) ” رو بخون.
اشتباه شماره ۸: به ترتیب بستن پیچ ها توجه نمی کنی؟ (مثل بستن پیچ چرخ ماشین!)
تو بعضی از قطعات که چندین پیچ دارن (مثل درب موتور، سرسیلندر یا حتی چرخ ماشین)، ترتیب بستن پیچ ها خیلی مهمه. اگه پیچ ها رو با یه ترتیب نامناسب سفت کنی، ممکنه قطعه کج بشینه، فشار به طور یکنواخت توزیع نشه و در نهایت باعث تاب برداشتن یا شکستن قطعه بشه.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ چون فکر می کنیم هر پیچی رو اول سفت کنیم فرقی نمی کنه.
راه حل چیه؟ همیشه دستورالعمل های تولیدکننده رو برای بستن پیچ ها تو قطعاتی که چند تا پیچ دارن، مطالعه کن. معمولاً تو این موارد، پیچ ها رو به صورت ضربدری یا ستاره ای و در چند مرحله (مثلاً اول همه رو شل سفت می کنی، بعد متوسط و در نهایت به گشتاور نهایی می رسونی) سفت می کنن تا فشار به طور یکنواخت توزیع بشه.
اشتباه شماره ۹: فکر می کنی پیچ یکبار مصرفه؟ (نه همیشه!)
بعضی از پیچ ها، به خصوص اونایی که تو نقاط حساس و پر فشار استفاده میشن (مثل پیچ های سرسیلندر یا شاتون تو ماشین)، یکبار مصرف طراحی شدن. یعنی بعد از یک بار استفاده و سفت شدن، دیگه قابلیت استفاده مجدد رو ندارن و باید با پیچ نو جایگزین بشن. این پیچ ها معمولاً بعد از سفت شدن، دچار تغییر شکل مولکولی میشن و اگه دوباره استفاده بشن، مقاومت لازم رو نخواهند داشت و ممکنه بشکنن.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ برای صرفه جویی در هزینه یا عدم اطلاع.
راه حل چیه؟ همیشه دستورالعمل تعمیراتی وسیله رو چک کن. اگه اشاره شده که پیچ خاصی یکبار مصرفه، حتماً از پیچ نو استفاده کن. این کار برای ایمنی و دوام خیلی حیاتیه.
اشتباه شماره ۱۰: به جنس پیچ و مهره و محیط استفاده بی توجهی می کنی؟ (آب و هوا و متریال، دشمنان پنهان!)
انتخاب جنس پیچ و مهره بر اساس محیطی که قراره توش کار کنن، خیلی مهمه. مثلاً اگه یه پیچ رو تو محیط مرطوب یا شیمیایی استفاده کنی که برای اون شرایط مناسب نیست، خیلی زود زنگ می زنه و فرسوده میشه. یا اگه برای اتصال قطعات آلومینیومی، از پیچ فولادی استفاده کنی، ممکنه به خاطر خوردگی گالوانیک، اتصال آسیب ببینه.
چرا این اشتباه رو می کنیم؟ عدم اطلاع از انواع پیچ و مهره و کاربردشون.
راه حل چیه؟ برای محیط های مرطوب یا بیرون از منزل، از پیچ و مهره های گالوانیزه یا استیل (ضد زنگ) استفاده کن. برای محیط های خاص شیمیایی، باید از پیچ های با آلیاژهای مقاوم استفاده بشه. همچنین، مطابقت جنس پیچ با قطعاتی که بهم وصل می کنی هم خیلی مهمه تا از خوردگی و آسیب دیدگی جلوگیری بشه.
سوالات متداول !
– پیچ هرز شده رو چیکار کنم؟
اگه پیچ هرز شده و نمی چرخه، روش های مختلفی برای باز کردنش هست. می تونی از پیچ گوشتی ضربه ای، انبردست قفلی، یا حتی یه مته کوچیک برای سوراخ کردن و استفاده از پیچ‌بازکن (extractor) استفاده کنی. اگه مهره هرز شده، ممکنه لازم باشه اونو بشکنی یا ببری.
اگه می خوای مفصل تر درمورد راه حل های باز کردن پیچ هرز شده بدونی حتما ” مقاله پیچ هرز شده را چگونه باز کنیم؟ ” رو بخون.
– چرا پیچ بعد از یه مدت شل میشه؟
دلایل مختلفی داره: لرزش های محیطی، تغییرات دما که باعث انبساط و انقباض میشن، سفت کردن نامناسب (اشتباه شماره ۱)، یا عدم استفاده از واشر مناسب (اشتباه شماره ۷).
اگه می خوای اطلاعات بیشتری بدونی که چرا پیچ ها شل می شن و چطور می تونی جلوی این مشکل رو بگیری، پیشنهاد میکنم مقاله ی ” چرا پیچ بعد از مدتی شل می شود؟ دلایل و راه حل های تخصصی ” رو از دست نده!
– چطور بفهمم پیچ به اندازه کافی سفت شده؟
برای کارهای حساس و دقیق، حتماً از آچار گشتاور (تورک متر) استفاده کن. برای کارهای عمومی، وقتی با دست یا آچار معمولی پیچ رو سفت می کنی و احساس می کنی محکم شد، دیگه زور اضافه نزن. یه قاعده کلی اینه که تا جایی سفت کنی که نه لقی داشته باشه و نه بیش از حد بهش فشار بیاد.
– آیا باید قبل از بستن پیچ ها، گریس بزنم؟
همونطور که تو اشتباه شماره ۴ گفتیم، بله، تو خیلی از موارد روغن کاری سبک یا گریس زدن به رزوه پیچ می تونه کمک کننده باشه تا پیچ روان تر بچرخه و درست سفت بشه. اما برای بعضی موارد مثل پیچ های چوب یا پیچ هایی که به نیروی اصطکاک برای قفل شدن نیاز دارن، ممکنه مناسب نباشه. همیشه دستورالعمل رو چک کن.
– پیچ و مهره استیل بهتره یا فولادی؟
هر کدوم مزایای خودشون رو دارن. پیچ های استیل (ضد زنگ) برای محیط های مرطوب و خورنده عالی هستن، چون زنگ نمی زنن. اما ممکنه به اندازه فولادی های با استحکام بالا، مقاوم به کشش نباشن. پیچ های فولادی (مخصوصاً با گرید بالا) استحکام مکانیکی خیلی بالایی دارن و برای فشارهای زیاد مناسبن، اما اگه روکش محافظ نداشته باشن، مستعد زنگ زدگی هستن. بستگی به کاربرد و محیط داره.
جمع بندی؛ با رعایت این نکات، دیگه هیچ پیچی از دستت در نمیره!
دیدیم که بستن یه پیچ و مهره، اونقدرها هم که فکر می کردیم ساده نیست، اما با رعایت همین ۱۰ نکته کلیدی، می تونی از خیلی از اشتباهات رایج بستن پیچ و مهره و هزینه اضافی جلوگیری کنی. یادت باشه که دقت، استفاده از ابزار مناسب و انتخاب صحیح پیچ و مهره، می تونه تفاوت بزرگی تو ایمنی، دوام و کیفیت کار نهایی ایجاد کنه. از این به بعد، هر وقت خواستی یه پیچی رو ببندی، اول این نکات رو مرور کن تا کار رو اصولی و بی نقص انجام بدی. حالا که این اطلاعات رو داری، دیگه می تونی با خیال راحت تر سراغ پروژه های DIY بری یا با اطمینان بیشتری کارهای فنی و تعمیراتی خودت رو انجام بدی.
